بادیه‌نشینان تائب (قرآن)در عصر رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله عده‌ای از بادیه‌نشینان که از فرمان پیامبر در مورد جنگ سر زده بودند با برخورد سردی که از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله و اطرافیان به دستور پیامبر دیدند برایشان سخت آمد لذا برای تنبیه و توبه خود را به ستون‌های مسجد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله بستند تا پیامبر آنان را آزاد کند. ۱ - وعده قطعی خداوندوءاخرون اعترفوا بذنوبهم خلطوا عملا صــلحا وءاخر سیئا عسی الله ان یتوب علیهم ان الله غفور رحیم. و گروهی دیگر به گناهان خود اعتراف کردند و اعمال صالح و ناصالحی را به هم آمیختند، امید می‌رود که خداوند، توبه آنها را بپذیرد خداوند غفور و رحیم است. ۱.۱ - شاءن نزولدر مورد شان نزول آیه فوق روایاتی نقل شده که در بیشتر آنها بنام (ابو لبابه) انصاری برخورد می‌کنیم، طبق روایتی او با دو یا چند نفر دیگر از یاران پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از شرکت در جنگ (تبوک) خودداری کردند، اما هنگامی که آیاتی را که در مذمت متخلفین وارد شده بود شنیدند بسیار ناراحت و پشیمان گشتند، خود را به ستون‌های مسجد پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بستند و هنگامی که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بازگشت و از حال آنها خبر گرفت عرض کردند: آنها سوگند یاد کرده‌اند که خود را از ستون باز نکنند تا اینکه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم چنین کند، رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فرمود: من نیز سوگند یاد می‌کنم که چنین کاری را نخواهم کرد مگر اینکه خداوند به من اجازه دهد. آیه فوق نازل شد و خداوند توبه آنها را پذیرفت، و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم آنها را از ستون مسجد باز کرد. آنها به شکرانه این موضوع همه اموال خود را به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم تقدیم داشتند، و عرض کردند: این همان اموالی است که بخاطر دلبستگی به آن ما از شرکت در جهاد خودداری کرده ایم، همه اینها را از ما بپذیر و در راه خدا انفاق کن!. (از امام باقر: علیه‌السّلام روایت شده که درباره این آیه فرمود: «العسی من الله واجب» یعنی «عسی» را که خداوند بفرماید، واجب و حتمی است به معنای احتمال و امید نیست. ) (بنابر یک احتمال، منظور از «ءاخرون» گروهی از بادیه‌نشینان‌اند. ). ۲ - اعمال بادیهنشینانوممن حولکم مـن الاعراب... • وءاخرون اعترفوا بذنوبهم خلطوا عملا صــلحا وءاخر سیئا... و از (میان) اعراب بادیه‌نشینی که اطراف شما هستند... و گروهی دیگر به گناهان خود اعتراف کردند و اعمال صالح و ناصالحی را به هم آمیختند... («و ءاخرون» می‌تواند عطف بر «و من الاعراب منافقون» باشد. ) بار دیگر قرآن مجید بحث را متوجه اعمال منافقان و گروه‌های آنها کرده می‌گوید (در میان کسانی که در اطراف شهر شما مدینه هستند گروهی از منافقان وجود دارند) (و ممن حولکم من الاعراب منافقون) یعنی تنها نباید توجه خود را به منافقان داخل بیندازید، باید هشیار باشید منافقان بیرون را نیز زیر نظر بگیرید و مراقب فعالیت‌های خطرناک آنان باشید. کلمه (اعراب) همانگونه که سابقا هم اشاره کردیم معمولا به عرب‌های بادیه‌نشین گفته می‌شود. ۳ - زمینه‌ساز پذیرش توبهوءاخرون اعترفوا بذنوبهم خلطوا عملا صــلحا وءاخر سیئا عسی الله ان یتوب علیهم ان الله غفور رحیم. ممکن است بیان «خلطوا عملا صالحا...» بدین منظور باشد که وجود عمل صالح بر روی آوردن آنان به توبه، تاثیر داشته است. ۴ - امیدبخشی خداوندوءاخرون اعترفوا بذنوبهم خلطوا عملا صــلحا وءاخر سیئا عسی الله ان یتوب علیهم ان الله غفور رحیم. خداوند متعال در این آیه و سایر آیات وعده بخشش برای کسانی که نیت برگشت و قصد الی الله دارند، زمینه‌ساز و کمک‌کار برای رسیدن به مقصد توبه و پذیرش توبه از جانب خداوند مهیا می‌کند. ۵ - اعتراف برخی بادیهنشینانوممن حولکم مـن الاعراب... • وءاخرون اعترفوا بذنوبهم خلطوا عملا صــلحا وءاخر سیئا عسی الله ان یتوب علیهم ان الله غفور رحیم. اعتراف به گناه از جمله مواردی است که خداوند از فرد توبه‌کننده دوست دارد بشنود که بنده‌اش از نافرمانی‌هایش پشیمان شده و قصد دارد به سوی خداوند باز گردد. لذا خداوند این فرمایش غفران را آورده است که هم فرد اشتیاق به توبه پیدا کند هم ترس از عدم پذیرش توبه را داشته باشد چون نفس تا کمترین اطمینان از بخشش را از خداوند ببیند نفس و شیطان، تسویف را پیش خواهد کشید که از موجبات گمراهی خواهد بود. ۶ - پانویس۷ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۵۹، برگرفته از مقاله «بادیه‌نشینان تائب». |